nitħaddit kejf nitħaddit id-dor

Xi xhowr iliw Miriam Cassar il-fundatriċej ta' l-NGO VersAgħtini kellmitnej li xteqit turganizza Festival tad-Djalettej ieħur f'Għawdix.


Is-sena l-oħra kien sor l-ewwel darba fil-Munxor. Kint murt u ħodt pjaċujr (ura hawn). Anki kint ktibt xi ħaġe haw fil-blogg (ura hawn).



Din is-sena sor fil-Mużew tal-Fulklur f'raħal twelidej stess.

Minkejje li ġew ħafne nes minn irħule oħra u ġew nes appusta minn Multa biex jisimgħew d-djeletti, ma kenx fuċluj li n-nes ta' l-Għarb jiġiw u jitkellmu bid-djelett tagħne.

X'ħin waslut Miriam Cassar u Ġużi Gatt il-Ħadd fil-għudow kmienej (6 ta' Settembru 2009), bdejne bil-ħidme. Gużi qagħad jirranġa l-bitħa tal-Mużew tal-Fulklur bis-siġġijet fejn kellhe ssejr l-attivito. Jen u Miriam Cassar durna xi 4 darbet ma' l-Għarb biex inħajjrow xi erba minn nes jiġiw.

Kemm hawn min jistħi kos!

L-isbaħ waħda kienit mite mara mir-raħal xi ftit akbar minnej qeltilna "Leq ħuj ma niġejx! Mene jen xiħe? Murrow sibiw xi waħde xiħe"....voldieri dejn (li hej stess titkellem bid-djelett), deħlithe f'rusha li d-djelett huwa xa ħaġe tax-xjiwħ biss!

Mele fid-djor kille kemm aħne xjiwħ għax ħadd minne ma jitħaddit bil-Multuj standard ħlef fl-iskula għax bil-furs.

Kulħadd bid-djalett ta' raħliw jitħaddit.

Imme mitt bniedim mitt fehme.

Sa x'ħejn surow il-ħdox, il-bitħa tal-Mużew tal-Fulklur imtlet bin-nes. Anzuj ken hemm wusgħa għal xi erba nes mill-Għarb għax minbarra jen, Savio u Miriam, ġew Viturja, Lilej tan-Nagħġe, Mikielanġla tat-Taljon, Patrik ta' Stangow, Ġurġ ix-Xemx u anke Marija tal-Kaj. Ħejn minnhim ġe Ċikkiw tal-Kaj ukill għax redt jisma' naqra għane, imma ġe tord għax l-għannejje leħqiw spiċċew.

Killix ma killix qattajna sagħtejn u mejn kellu l-kuroġġ jiġej ħo pjaċur.

Kus ukill....biex titħaddit il-lingwe t'ummok quddem in-nes, hawn mejn għandu bżunn il-kuroġġ. Imme x'tagħmil?

Jen ma ddejjeqtx inqebbil waħde lil Savio kejf ken jagħmil miegħej in-nannru z-Zugow (alla jaħfirliw) - ura hawn.

Festa tal-qara aħmar fil-Manikata

Illum Marju bgħatli SMS u qalli li ser jagħmlu festa tal-qara aħmar. X'aktarx il-Ħadd 2 ta' Novembru. Staqsieni jekk tal-Kabozza nitħajjrux immorru ndoqqu.
Ftit ġimgħat ilu konna morna għall-festa ta' dan l-uniku raħal rurali li fadal f'Malta.(ara HAWN)

M'ilux, tiftakru lki ktibt biċċa bit-djalett tal-Għarb (ara HAWN). Issa Marju bgħatli poeżija bid-djalett ta' Ħal-Qurmi. Għax insejt ngħdilkom, propjament Marju minn Ħal Qormi....u mar jgħix il-Manikata. Aqrawha daqsxejn, Tassew taqbel ma' daż-żmien tas-sena meta l-ġimgħa d-dieħla jidħlu ġartita tfal ġodda fl-iskejjel madwar malta u Għawdex. Imsieken.


Ma bkejtx fl-ewwel jum ta' l-iskola!

Ġbartuna minn ġa l-imqujol u minn qalb l-għelieqi
Bħal ilma li jaqgħad u jdur f’sink tal-kċina sa ma jinxturob f’serpentina sewda
U nblajna f’bini stramb dunnu l-isptur fejn ummi welldet ’l oħti ftit xhur ilu,
riħa ta’ ħalib, żejt tal-ħuta, gumom friski, lanċinmit u purfum.
Hawn ix-xemx ma tfaqqux iktar fuq rusna imma tidħol bess minn tieqa għolja biż-żebgħa mqaxxra
Minn wara purtieri qudma mdendla ma’ virga ħuxna u sewda tal-ħadid.

U kellimtuna bi lsien stramb.

Dur surot dar, ummi surot mummy u Ħal Qurmi sur Qormi.
U libbistuna ingravuta, differenti minn dik li darba libes missieri meta tellgħewh xhud il-qurti.
Dik il-lasktuwwa rqieqa u bajda li kellha fit-tarf tagħha
kienet agħar mill-ħannieqa ħamra u ħuxna tal-megħeż.

U libbistuna enifurmi li weqqgħet il-kultura tagħkem għaż-żufjett
u biddlet lilna f’maskaruti bujod u blu,
dunna ħabsin minn dawk li naraw fil-films tal-mikimaws.

B’libsa pulita aħna kunna nifhmu tibdila sura,
bħal ma jilbes in-nannu meta jmur jura ‘l San Bastjun ħiereġ mill-knisja.

U flok ħobż biż-żejt u t-tadum għall-fresk tal-bitħa ħdejn il-lumija,
kilna ħobż bil-butir f’bitħa fejn mijiet ta’ tful kienu qed jiġru ‘l hawn u ‘l hemm
qishem żnażan iduru ma’ rus ta’ bużbieża.

Imma niftakar sew. Sħubi bkew f’duk l-ewwel jum.
Jien ma bkejtx.

Malli ħreġt mis-serpentina u sebt ruħi f’dik il-kamra biswit il-lukijiet fit-tarf tal-kurutur
Sammart għajnejja fuq il-blekbord, qabbadt difrejja ġal-gumma friska sa ma kwużi ħreġt id-demm,

u ma bkejtx.

U meta rġajt lura d-dur,
irrakkuntajt ’l ummi bl-istess ton li bih kont inqerr għand Dun Viċens,
li jien bess f’nofs il-klassi ma xerredt l-ebda damgħa.

U llum nikxef snieni, jew li baqagħli minnhem, fi tbissima,
X’ħin niftakar li wara għexieren ta’ snin niġri minn skula għal oħra,
b’żarbun riħa ta’ ħamrija mxarrba u ta’ demel tal-megħeż,

Għodni kapuċi nħuros lejn il-blekbord mingħajr ma mmejjel rusi, b’għajnejja fissi fuqu,

U ma nibkix.

Ma nibkix...
...ħlief meta niftakar f’dawk li l-iskula serviet bess biex ittimbruthom ħmir
u tuthom passaport li fuqu hemm miktub:

l-imrieħel u l-għelieqi tagħkem huma bess għall-injuranti.
Aħna rfajnik nofs xiber mill-art u qed intuk permess tmur tiffunda taħt saqaf tal-pjanċi,
għad-dawl tat-tubi u r-riħa taż-żjut u n-najlon,
taħt tieqa għoja biż-żebgħa mqaxxra.
Biex idderri tista’ tiskappa ftit sat-tojlit tgerrem biċċa ħobż,
U hemm toqgħod toħlom bl-imrieħel li darba,
ta’ Ċanu, ta’ Massu u r-Roy,
kienu jirgħew taħt il-ħarrub u ċ-ċawsli
ħdejn Għor Ħanżir, fil-Ħandaq.

Marju Cardona

Inħibb dok li hiw tagħne

Illejle murna sal-Munxor. Ken hemm il-"Festival tad-Djaletti". Qett ma kint murt. Ġietnej il-kurżito wara li ċertiw Daphne Caruana Galizia (dejk li tiktib kwużuj kuntra kulħadd) kitbit hekk: "there’s a dialect demo in Gozo, should you be interested in this sort of minutiae of introspection". Mowr ġibe tgħejde bil-Multuj dejn il-kilme! Ma nofx lil mejn ma tippruvox twaqqa' għan-nejk din Daphnej wkill.

Don il-festivol ken urganizzot mill-NGO VersAgħtini - Il-Kelma Maltija, sabex iġijbu 'l quddem dok li jgħejdiwliw il-"linguistic heritage". Appuġġja din l-attivito' il-Kunsill Lukuluj tal-Munxor.
L-urganizzatriċej kienit Miriam Cassar li għandhe website li ta' min jaruha. (Agħfas hawnhekk)

Insumma jen murt ma' Mikielej Bajjuda. Ġet il-famulja tiegħew u ġet Miriam tiegħej ukill b'Savio.

Ċertu Francesca Mustija ppreżentot.

Bide Ġużi taż-Żejtiwn jitkellem bid-djelett Żejtuni. Dok ladarba jibde jitħaddit, ħadd ma jweqqfiw, anzuj, jekk jisimgħek treddin x'ħejn ikiwn jitħaddit hiw, jgħejdlik li sa taqtagħliw il-bewle. Tkellem fuq il-Multuj 'standard' u l-Multuj tar-raħal.

Warajh tkellem Mikilej bid-djelett tal-Munxor stess. Semme li f'dor fuq il-ġnen fejn kinne, ken trabba il-Prufessiwr Guze' Aquilina. Imbaghad qraw xi tfajlet minn ta' Sannot li wkill qraw bid-djelett tegħhim. Kien hemm uħra li malajr tintuna li mix-Xewkija għax kull kelme bil-Q tgħejde bil-K.

Tajba kinit ix-Xlukkajra li kienit bil-qiegħde ma' ġembej. Mhux biss tkelmit bix-xlukkajr imma kantot ukill bid-djelett tagħha. Isemgħewhe ftejt:






Insejt ngħidilkim li Francesca (dejk li ppreżentot) qrot ukoll xi riċerke li għamlit fuq id-djalettej.

L-urganizzatriċej durut fuquj bex jen ukoll nitkellem nitfa bid-djelett tal-Għarb. In-nes ta' l-Għarb il-GĦ iħissuha Ħ (bħal Għ(Ħ)arbi). Ismagħni nitfe:


Jekk trejd aktar tagħrujf fuq id-djelettej Maltujn agħfas HAWN u ssejb websajt bi prugrammuj minn CampusFM. Żewġ prugrammuj minnhim hume fuq id-djelett ta' l-Għ(Ħ)erb. Hemm Liże tal-Barruj. Isimgħewhe.

Dal-għodow ġibiw xa ħaġe fuq it-Times. Ura il-vidjow hawnekk

Kemm ġe sabujħ Savio tiegħej :)